فەیسەڵ محەمەد

ئەوەڵی فەروەردین، مانگی باستانی رۆژهەڵات‌و (21)ی مارتی ئەفرەنجی،(9)ی مارتە كۆنەی رۆمی،(24)ی زیلقەعدەی عەرەبییە،رۆژ ئەچێتە كەلووی بەرخەوەو ئەبێ‌ بەسەری ساڵی تازەی كوردی، گوایە ئاسمان (12) كەلووی تیایە،هەركەلووێك سێ‌ رێبازی هەیە، هەر مانگەو لەكەلووێكەوە هەڵدێ‌‌و هەر رۆژە بەڕێبازێكا ئەڕواو بەساڵێ‌ ئەو (12) كەلووە‌و ئەو (365) رێبازە ئەبڕێ‌، ئەم لەلەبڕییەو ئەم (ساڵ‌و مانگ‌و رۆژ) لێكدانە، لەپێشا (شیشی كوڕی ئادەم) كە پێغەمبەرێكە كردویە بەساڵنماو دایناوە، دوای ئەویش (ئیدریس)پێغەمبەر بوە، كە جولەكە (ئاختوت)ی پێدەڵێن.
ئەم نەورۆزە،كە سەری ساڵی راستیەو سەرەتای بەهارە، كەزەمین‌و زەمان زیندوو ئەبێتەوە‌و شەوو رۆژ بەرامبەر ئەوەستێ‌، لەزەردەشت پێغەمبەرەوەیە، زەردەشت وەكو هەندێ‌ گومانیان بردووە ئاتەش پەرست نییە، پێغەمبەرێكە یەزدانپەرست‌و خوا بەیەك ئەناسێ‌، ئەم نەورۆزی بە سەری ساڵ داناوە، ئەم نەورۆزە ئەو تازە رۆژەیە كە خوا هەست‌و نیستی تیا ئافەریدە كردووە‌و هەرچی لەزەمیندایە، دارو گوڵ‌وگیا‌و كوللی جانەوەرو گیانلەبەر ئەژیێتەوە‌و ئەبوژێتەوە، ئەم كوردەوارییەش كەخێڵێكی رۆژهەڵاتین، تائێستا سەری ساڵی تازەیان (بەهارو نەورۆز) بووە، باوباپیرانیشمان بەم ئایینە، كەخوا بەرۆژێكی موبارەكی داناوە‌و زیندەگی تیابەخشیوە، بەجەژنیان داناوە...پیرەمێردی شاعیر، كە زیندووكەرەوەی ئەم بیرەوەرییە مێژووییەی كوردەواری بوە كە نەورۆزە، لەرۆژنامەكەی خۆی كە رۆژنامەی (ژیان)ە، ئاوا باسلە نەورۆزو ساڵی نوێی كوردی دەكات:
رۆژی تازەی ساڵی تازەی ئێمەهات..........رۆژهەڵات، رۆژێ‌ هەڵات،سەرما هەڵات
بای بەهار هات، خاكی زیندوو كردەوە.......نەوجەوانی هات‌و پیریی بردەوە
تا دەگاتە ئەوەی دەڵێ‌:
بورجی بەرخە رۆژ سەرفەرازی ئەكا............بەرخی ئێمەش بۆیە وابازی ئەكا
نەورۆز، كەبۆ رۆژێكی سەری ساڵی تازە دانراوە‌و كوردییەكەی (رۆژی نوێ)یە، زۆر كۆنە، لەگەڵ ئەم چەرخی ئاسمانەدا ئەسوڕێتەوە‌و لەهەموو دیاری رۆژهەڵاتا رۆژی جەژنێكە كەخوا ئەو رۆژە ئەم رووی زەمینەی داناوە‌و لەو رۆژەدا هەموو دەورێكی دوازدە مانگەی فەلەك زەوی‌و دارو درەخت زیندوو ئەبێتەوە، وەك لەقورئاندا ئاماژەی پێداوە ((یحی الارچ بعد موتها)) حیسابی ئەو رۆژ‌و مانگ‌و ساڵەیش خودا دایناوە‌و لە (سورەی یونس-ئایەتی پێنجەم)دا، فەرمویە: (هو الژی جعل الشمس چیا‌و والقمر نورا وقدرە منازل لتعلموا عدد السنین والحساب) واتە.. ئاسمان‌و بورجی كەلووی ‌و گەڕانی دەوریمان داناوە بۆ ئەمەی حیسابی ساڵ‌و مانگ‌و رۆژ  بزانن.
سەبارەت بە نەورۆزو داستانی كاوەی ئاسنگەریش..مامۆستا (محەمەد باقی سەعید) لەكتێبی _نەورۆزو كاوەی ئاسنگەر..پوختەیەك لەمێژوو _دا، دەڵێ‌: ئەمڕۆ میللەتان پەیوەندی بەهێزیان بە (كەلتورو فەرهەنگ‌و مێژوو داستان‌و میتۆلۆژیا‌و ئەدەب‌و پەندی پێشینان‌و بیروباوەڕی كۆمەڵایەتی‌و ئاینی‌و فەلسەفی‌و رووداوی رابردوو مێژووی كۆنیانەوە هەیە‌و گرنگیان پێدەدەن‌و بەبەهاوە سەیریان دەكەن‌و دەیپارێزن، بەجۆرێك بەپێی ئەوبنەمایانە، رابردوویان ئەڕازێننەوە‌و بەشێوەیەكی مۆدێرن سەرلەنوێ‌ توێژینەوەیان لەسەر دەكەن‌و دەیانكەنە بنەمای كەلەپورو كەلتوری داهاتویان.
ئەوەی پێویستە لەكۆتایی ئەم وتارە كورتەدا ئاماژەی پێبدەین ئەوەیە: كە دەبێ‌ لەوەتێبگەین،(داستانی كاوەی ئاسنگەر) وەك میتۆلۆژیایەكی بەناوبانگ‌و مێژوویی گەلانی ناوچەكە‌و بەتایبەت گەلانی ئێرانی، دەكرێت كورد وەك میكانیزمێكی گرنگ‌و پڕبایەخ بۆ فۆرمەلەبونی نەتەوەیی‌و خەم‌و خەونی هاوبەش، بەكاری بهێنێ‌‌و كەڵكی لێوەربگرێ‌‌و یەكڕیزیی‌و یەكگرتوویی‌و هاوخەمی نەتەوەیی لێ‌ بەرجەستە بكات، گەر لەڕووی مێژوویشەوە بەراوردی میتۆلۆژیاو داستانی (كاوە‌و زوحاك‌و نەورۆز) بكەین، دەبینین ئەم داستانە لە ئەنجامی رووداوێكی مێژوویدا هەڵكەوتوە‌و دروستبوە‌و بوەتە رەمز‌و سومبولی ئازایەتی‌و بەرخودان‌و شۆڕشگێڕیی‌و رەمزی سەركەوتنی دادگەریی بەسەر ستەم‌و ستەمگەریدا‌و روویەكی جیهانی وەرگرتوە‌و لەداستانی هەموو نەتەوەكانیتر بڵاوترو بەناوبانگترو ناسراوترە لەجیهاندا، هەربۆیە تا ئەمڕۆش دەماودەم دەیگێڕنەوە‌و هۆنراوە‌و غەزەل‌و ئەدەبیاتی پڕكردۆتەوە‌و بەشانازییەوە یادی ئەو سەركەوتنە دەكرێتەوە‌و لەمێژوودا جێی خۆی كردۆتەوە‌و زۆرێك لەپاڵەوانان‌و شۆڕشگێڕانی كورد‌و شاو شاهەنشاكان، بەشانازییەوە ناوی (كاوە) ،یان (كاویان، كەی، كەیان)یان كردۆتە پێشگری ناوەكانیان..وەك (كەی قوباد، كەی خوسرەو، كەی كاوس، كەی ئەخسار،كۆی سیاوش) بۆ كوردیش گرنگە وەك سامانێكی گرنگی نەتەوەیی‌و مێژوویی لەم بابەتەبڕوانێَ‌و شانازیی پێوەبكات‌و كاری لەسەربكاو بیكاتە بابەتێك بۆخزمەتی نەتەوەیی خۆی . 
20ی ئادارو نەورۆزی – 2724 كوردی