نها نیوز – هەواڵەکان
دانوستانکاران هەموو سەرنجەکانیان لەسەر گەیشتن بە ڕێککەوتن چڕ دەکەنەوە بۆ چارەسەرکردنی یەکێک لە گرینگترین کێشەکان کە سێبەر بەسەر داهاتووی سووریادا دەکات ئەویش چارەنووسی هێزە کوردییەکانە کە ئەمریکا وەک هاوپەیمانێکی سەرەکی لە شەڕی دژی داعشدا دەبینێت، بەڵام تورکیای دراوسێ بە هەڕەشەیەکی گەورەی ئاسایشی نیشتمانی دەزانێت.
نزیکەی دەیان سەرچاوە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاندووە، دانوستانکارانی دیپلۆماسی و سەربازی لە ئەمریکا، تورکیا، سووریا و هێزەکانی سووریای دیموکرات، لە ئێستادا سەرکردایەتی کورد لە دانوستانەکاندا نەرمی و سەبرێکی زیاتر نیشان دەدەن.
ئەو سەرچاوانە ئاماژەیان بەوەشکردووە، ڕەنگە لە چەند مانگی داهاتوودا ڕێگە خۆش بکرێت بۆ ڕێککەوتنێک کە بەشێک لە چەکدارانی کورد ناوچەی نائارامی باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا بەجێبهێڵن و بەشێکی دیکەشیان دەخرێنە ژێر فەرماندەیی وەزارەتی بەرگری نوێی سووریا.
لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا، مەزلوم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی هەسەدە، ڕایگەیاندووە، داواکاری سەرەکی هێزەکەیان ئیدارەی لامەرکەزییە، ئەمەش دەتوانێت ببێتە تەحەدایەک بۆ ئیدارەی نوێی سووریا کە چاوی لەوەیە هەموو ناوچەکانی وڵاتەکە بگەڕێنێتەوە بۆ کۆنترۆڵی حکومەت دوای لادانی بەشار ئەسەد.
ئاماژەی بەوەشکردووە، هێزەکانی سووریای دیموکرات بەنیازی هەڵوەشاندنەوەی خۆیان نین، بەڵام ئامادەن بۆ ئەوەی خۆیان بە وەزارەتی بەرگریەوە ببەستنەوە و بەپێی ڕێساکان "وەک بلۆکی سەربازی".
لەبەرامبەردا وەزیری بەرگری نوێی سووریا، محەف ئەبو قەسرە، ڕۆژی یەکشەممە، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی ڕۆیتەرز، ئەو هەنگاوەی ڕەتکردەوە و ڕایگەیاند، "پێشنیاری مانەوەی هێزەکانی سووریای دیموکرات وەک یەک بلۆکی سەربازی مانای نییە".
دەسەڵاتی نوێی دیمەشق کە تا ئەم دواییانە هێزێکی ئۆپۆزسیۆن بووە، دەیەوێت هەموو گروپە چەکدارەکان بخەنە ناو هێزە فەرمییەکانی سووریا و لەژێر فەرماندەیی یەکگرتوودا بن.
دیپلۆماتکاران و بەرپرسانی هەموو لایەک دەڵێن، پێدەچێت بڕی ئەو ئۆتۆنۆمییەی کە کوتلە کوردییەکان بتوانن بیپارێزن، بەندە بە پشتیوانییە درێژخایەنەکانی واشنتۆن بۆ هاوپەیمانە کوردەکانی.
هەروەها هەر ڕێککەوتنێک بەندە بەوەوە کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا خۆی لە هێرشی سەربازیی هەڕەشەلێکراو بۆ سەر یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) کە هێزێکی کوردییە و سەرکردایەتی هاوپەیمانی هێزەکانی سوریای دیموکرات دەکات، بەدوور بگرێت.
ئەنقەرە یەپەگە بە درێژکراوەی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) دەزانێت، کە لە ساڵی 1984ەوە یاخیبوونێکی چەکداری دژی دەوڵەتی تورکیا ئەنجام دەدات و لەلایەن تورکیا و ئەمریکاوە وەک گروپێکی تیرۆریستی دەستنیشانکراوە.
هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا لەم مانگەدا ڕایگەیاند، "پێویستە دەرفەتێک بدرێت بە دەسەڵاتدارانی نوێی سووریا بۆ کۆتاییهێنان بەو داگیرکاری و تیرۆرەی کە یەپەگە دروستی کردووە، بەڵام دیاریی نەکردووە کە ئەنقەرە تا چەند چاوەڕێی چەکداماڵینی یەپەگە دەکات.
کوردەکان کە بەشێکن لە نەتەوەیەکی بێ دەوڵەت کە لە عێراق، ئێران، تورکیا، ئێراق و سووریادا بوونیان هەیە، سودمەندبوون لە ململانێی سووریا، دەستیان بەسەر ئەو ناوچانەدا گرتووە کە زۆرینەی عەرەبن دوای ئەوەی ئەمریکا هاوکاری کرد لە هەڵمەتی دژی داعش.
لە ئێستادا نزیکەی چارەکێک لە ڕووبەری وڵاتەکەیان کۆنترۆڵ کردووە، بەڵام ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد، کوتلە کوردییەکانی سووریای لە بەرگریدا جێهێشتووە، لە کاتێکدا کوتلە چەکدارەکانی سەر بە تورکیا لە باکووری ڕۆژهەڵات کۆنترۆڵی خۆیان فراوانتر دەکەن و فەرمانڕەوا نوێیەکانی ئەو وڵاتە لە دیمەشق و ئەنقەرە پەیوەندیی نزیکیان پەرەپێدەدەن.
تورکیا کە پاڵپشتی ڕاستەوخۆی بۆ هەندێک کوتلەی ئۆپۆزسیۆنی دژ بە ئەسەد کردووە، لە دوای ڕووخانی ئەسەدەوە وەک یەکێک لە لایەنە کاریگەرەکانی سووریا دەرکەوتووە.
بەرپرسانی هەموو لایەک ترسیان لەوە هەیە لەئەگەری نەگەیشتن بە ئاگربەست و ڕێککەوتنێکی سیاسی لە باکووری ڕۆژهەڵات، ڕەنگە ببێتە هۆی ناسەقامگیری سووریا لە کاتێکدا زیاتر لە دە ساڵە شەڕی ناوخۆ دەکەن کە سەدان هەزار کوژراو و ئاوارەبوونی ملیۆنان کەسی لێکەوتووەتەوە.
دەگوترێ لە مانگی کانوونی دووەمی ڕابردووەوە لە باکووری سووریا لە تێکهەڵچوونەکانی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات بە سەرۆکایەتی کورد و هاوپەیمانەکانی تورکیا، هەروەها هێرشە ئاسمانییەکانی تورکیا بۆ سەر سنوورەکان، دەیان کەس کوژراون.
نەگەیشتن بە یەکلاییکردنەوەی پرسی کورد لەسەر چارەنووسی کوتلە کوردییەکان لە سووریا، هەوڵە سەرهەڵداوەکانیش بۆ کۆتاییهێنان بە یاخیبوونی پەکەکە لە تورکیە تێکدەدات.
نەتەوە یەکگرتووەکان هۆشداری دەدات لە "دەرئەنجامە ترسناکەکان" بۆ سووریا و ناوچەکە ئەگەر چارەسەرێکی سیاسی لە باکوری ڕۆژهەڵاتی ئەو وڵاتە نەگات.
پاڵپشتییەکانی ئەمەریکا بۆ هێزەکانی هەسەدە، سەرچاوەی گرژی لەگەڵ تورکیا بووە لە کاتێکدا واشنتۆن و ئەنقەرە ئەندامی ناتۆن.
واشنتۆن هێزەکانی سووریای دیموکرات وەک هاوبەشێکی سەرەکی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی داعش دەبینێت، کە ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا هۆشداری دەدات هەوڵی ئەوە دەدات ئەم ماوەیە بقۆزێتەوە بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی تواناکانی لە سووریا. هێزەکانی سووریای دیموکرات تا ئێستاش پاسەوانی دەیان هەزار دەستگیرکراوی پەیوەست بەو ڕێکخراوە دەکەن.
ئەڕدۆغان، ڕۆژی چوارشەممه، ڕایگەیاند، تورکیا توانای "لەناوبردنی" هه موو تیرۆریستانی سوریای هەیه له نێویاندا گرووپی دەوڵەتی ئیسلامی و چەکداره کوردەکان.
تورکیا داوا دەکات ئیدارەی کەمپەکانی دەستبەسەرکردن و ئەو زیندانانەی کە دەستبەسەرکراوانی داعشی تێدا ڕاگیراون بگوازرێنەوە بۆ فەرمانڕەوا نوێیەکانی سووریا، هەروەها پێشنیاری هاوکاریکردنیان کردووە، و داوای کردووە هەموو چەکدارە بیانییەکان و ئەندامانی پەکەکە لە خاکی سووریا دەربکرێن و باقی چەکدارەکانی دیکە لەچەک دابماڵرێن.
مەزلوم عەبدی، نەرمی لە هەندێک داواکاری تورکیادا نیشانداوە و مانگی ڕابردوو بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندبوو، ئەگەر تورکیا ڕازی بێت بە ئاگربەست، چەکدارە بیانییەکانی، لەنێویاندا ئەندامانی پەکەکە، سووریا بەجێدەهێڵن.
پەکەکە ڕۆژی پێنجشەممە لە بەیاننامەیەکدا بۆ ڕۆیتەرز ڕایگەیاندووە، ئەگەر هێزەکانی سووریای دیموکراتی کوردستان لە باکووری ڕۆژهەڵات کۆنترۆڵی خۆیان بپارێزن یان ڕۆڵێکی بەرچاو لە فەرماندەیی هاوبەشدا بپارێزن، ڕازی دەبن بە جێهێشتن.
ئۆمەر ئۆنهۆن، دوایین باڵیۆزی تورکیا لە دیمەشق بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، پێناچێت ئەم جۆرە دڵنیاییانەی ئەنقەرە ڕازی بکەن لە کاتێکدا کە هێزەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان هەوڵی پاراستنی بوونی خۆی و سەربەخۆیی خۆی دەدات لە سووریا.
ئەسعەد حەسەن ئەلشێبانی وەزیری دەرەوەی سووریا ڕۆژی چوارشەممە لە ئەنقەرە ڕایگەیاند، ئامادەبوونی هێزەکانی سوریای دیموکرات کە لەلایەن ئەمریکاوە پاڵپشتی دەکرێن، ئیتر ڕەوا نییە، هەروەها ئیدارەی نوێی سووریا ڕێگە نادات خاکی سووریا ببێتە سەرچاوەی هەڕەشە بۆ سەر تورکیا. فیدان هاوتا تورکەکەی کە لە تەنیشتی وەستابوو وتی کاتی ئەوە هاتووە بەڵێنەکانی دژە تیرۆر بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
عەبدی ئاماژەی بەوەشکرد، لەگەڵ ئەحمەد شەرع، سەرۆکی ئیدارەی نوێی سووریا کۆبووەتەوە و هەردوولا ڕێککەوتوون لەسەر پێکهێنانی لیژنەیەکی سەربازی هاوبەش بۆ گفتوگۆکردن لەسەر چۆنیەتی تێکەڵکردنی هێزەکانی سووریای دیموکرات لەگەڵ وەزارەتی بەرگری. دیدارەکەی لەگەڵ شەرع بە ئەرێنی وەسف کردووە.
وەزیری بەرگری سووریا ئەبو قەسرە ڕۆژی یەکشەممە سەرکردەکانی هێزەکانی سوریای دیموکراتی تۆمەتبار کرد بە "دواخستن" لەو پرسە، و ڕایگەیاند، کە "یەکخستنی هەموو ناوچەکانی ژێر ئیدارەی نوێ مافێکی دەوڵەتی سووریایە".
سەرکردایەتییە نوێیەکە پێی وایە ڕێگەدان بە چەکدارانی هەسەدە، بۆ بەردەوامبوون لە چالاکییەکانیان وەک یەک بلۆک "مەترسی ناسەقامگیری لە نێویاندا دەکات.
عەبدی جەختی لەوەشکردەوە کە ئیدارەی لامەرکەزی نابێتە هەڕەشە بۆ سەر یەکڕیزی سووریا، هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە هێزەکانی سووریای دیموکرات داوای جۆرێک لە فیدرالیزم ناکەن وەک لە عێراقدا کە کورد حکومەتی خۆی لە ناوچەکەی خۆیدا هەیە.
بەشێک لە بەرپرسان و دیپلۆماتکارانی سووریا دەڵێن پێدەچێت هێزەکانی سووریای دیموکرات پێویستی بە وازهێنان لە کۆنترۆڵکردنی ناوچە فراوانەکان و داهاتە نەوتییەکان هەبێت کە لە کاتی جەنگدا دەستی بەسەردا گرتبوو لە چوارچێوەی هەر چارەسەرێکی سیاسیدا.
لەبەرامبەردا، ڕەنگە لە چوارچێوەی ستراکچەرێکی سیاسی لامەرکەزیدا پارێزگاری لە فراکسیۆنە کوردییەکان بۆ زمان و کولتووری خۆیان بکرێن، بە گوتەی بەسام ئەلقواتلی، سەرۆکی پارتی لیبراڵی بچووکی سووریا کە پشتیوانی لە مافی کەمینەکان دەکات، بەڵام بەشدار نییە لە دانوستانەکاندا.
سەرچاوەیەکی باڵای کوردی سووریا دانی بەوەدانا کە پێدەچێت هەندێک لەو ئاڵوگۆڕانە پێویست بێت، بەڵام وردەکارییەکانی نەخستەڕوو.
عەبدی ئاماژەی بەوەشکرد، پارتی دیموکراتی کوردستان کراوەیە بۆ ڕادەستکردنی بەرپرسیارێتی سەرچاوە نەوتییەکان بە ئیدارەی نوێ، بەمەرجێک سامانەکە بە شێوەیەکی دادپەروەرانە بەسەر هەموو پارێزگاکاندا دابەشبکرێت.
واشنتۆن داوای "گواستنەوەی بەڕێوەبەردن" لە ڕۆڵی هێزەکانی سوریای دیموکرات دەکات.
ئەو دیپلۆماتکارە ئەمریکییە ئاماژەی بەوەشکرد، ڕووخانی ئەسەد دەرگای بۆ واشنتۆن کردەوە تا دواجار بیر لە کشانەوەی هێزەکانی لە سووریا بکاتەوە، بەڵام زۆر شت پەیوەستە بەوەی ئایا هێزە متمانەپێکراوەکانی وەک هاوپەیمانە کوردەکانی سەرقاڵی هەوڵەکانن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەر سەرهەڵدانەوەیەکی داعش.
گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی ڕۆژی دووشەممە، هیوای تورکیا بۆ ڕێککەوتنێکی لەبار بەرز دەکاتەوە، بە لەبەرچاوگرتنی هاوئاهەنگی نێوان ترەمپ و ئەردۆغان لە ماوەی خولی یەکەمیدا.
ترەمپ بە ئەرێنی باسی ڕۆڵی ئەردۆغانی کرد لە سووریا و بە "کابرایەکی زۆر زیرەک" وەسفی کرد و ڕایگەیاند کە تورکیا "کلیلەکەی بەدەستەوەیە" دەزانێت چی ڕوودەدات.
ئۆنهۆن، باڵیۆزی پێشووی تورکیا وتی: "ئەمریکییەکان دەستبەرداری هێزەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان نابن، بەڵام هاتنی کەسێکی پێشبینینەکراوی وەک ترامپ دەبێت بە جۆرێک یان جۆرێکی تر نیگەرانیان بکات".