ئاژانسی نها..
ئه‌مڕۆ 22ی ئایاری 2019 مه‌لا به‌ختیار له‌گه‌ڵ ژمارەیەك کادیری یەکێتی لە سنووری کۆیە و دەورەبەری كۆبۆوه و باسی دۆخی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان و چەند پرسێکی دیکەی ناوخۆی یەکێتی کرد.
لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەکتەبی سیاسی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان رایگەیاند "ئێستا بە بەرچاوی حكومەتی عێراقەوە لەشكر بۆ تەعریب دروستدەكرێت، کاربەدەستانی ئێمە لە بەغدا هەڵوێستیان بەرامبەر تەعریب نەبێ، جیاوازییان لەگەڵ تەها محێدین مەعرووف نییە".
مەلا بەختیار لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەکتەبی سیاسی یەکێتیی هۆشداری بە نوێنەرانی کورد لە بەغدا دەدات و دەڵێت "هەموو ئەو بەڕێزانەی كە كاربەدەستی ئێمەن لە بەغدا، دەبێ باش باش بزانن، لەسەر تەعریبی نوێ هەڵوێستیان نەبێ، بێگومان هیچ جیاوازیەكییان لەگەڵ (تەها محێدین مەعرووف)و ئەوانەدا نابێت! ئەمە تەعریبی چارەنووسە و چارەنووسمان دەخاتە مەترسییەوە".
دەقی گوتەکانی مەلا بەختیار:
قسەی یەكەمم لەسەر تەعریبی نوێ و سووتانی دەغڵ و دانە، هەروەها ئەو سیاسەتە تازەیەی لەناوچە كێشە لەسەرەكان و هەندێك پارێزگای تر پەیڕەو دەكرێت، كە هۆكارەكانی چییە؟ چونكە ئەوەی روودەدات، ئەنجامە. قسەی دووەمیشم ئەوەیە یەكێتی هەم لەناو دۆخە گشتییەكە و هەم لەناو خۆیدا، ئەركی چییە؟ ئایا یەكێتی لەو ئاستەدایە بتوانێ ئەو ئەركانە لەم قۆناغەشدا رابپەڕێنێ، وەكو لە قۆناغەكانی تر رایپەڕاندووە.
تەوەری یەكەم ئەوەیە، ئەو وڵاتانەی تیایدا دەژین، دیموكرات نین و گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی گەورەی تیایاندا رووینەداوە. ئەقڵی دواكەوتوو و ئەقڵی دینی تووندڕەوی كۆمەڵكوژ، تێكەڵ بەبیری ناسیۆنالیستی و نەتەوەیی تەسكی عەرەبی و توركی و فارسی لەم ناوچانەی ئێمەی تیایدا دەژین، پاشماوەكەی لەسەدەكانی ناوەڕاستەوە درێژەی كێشاوە و هەر قۆناغێك بەشێوەیەكی تر، چ لە روانگەی دینی دەسەڵاتەوە، چ لە روانگەی نەتەوەی باڵادەستەوە، دەیانەوێ هەم نەتەوەی باڵادەست بسەپێنن، هەم ئایینی دەسەڵات بسەپێنن، پێچەوانەی گەوهەری ئایین كە ئاینی تاك، ئایینی رۆح، ئایینی عەقیدەیی ئازادە. بۆیە هەموو قۆناغێك لە قۆناغەكان ببینن، یان دەسەڵاتی نەتەوەیی ئێمەی ئازارداوە، یان دەسەڵاتی دینی ئازاری داوین. ئەمە لەكاتێكدا دین بۆ تاكە، بۆ عیبادەتە، بۆ ئازادی عەقیدەیە، بۆ ئاسوودەیی رۆحە. لەژیانی كۆمەڵایەتیشدا دین بۆ گۆڕانكاڕی و چاكسازییە، بۆ ئارامییە، نەك بۆ ئەوەی دەسەڵاتی ملهوڕی و سەركوتكردنی ئازادییەكان بسەپێنرێت.
سەدەكانی رابردوو وابووە، بەڵام ئەم سەدەیە جیاوازییەكەی چییە؟ جیاوازییەكەی لەوەدایە هێزە تووندڕەوەكانی خۆكوژ و هێزە ئیسلامییە جیهادییەكان، بە ئایدلۆژیەتێكی تازەوە هاتوونەتە پێشەوە. ئایدۆلۆژیەتەكەیان ئەوە نییە بەناوی نەتەوەوە سەركوت بكەن. كولتوورەكەیان، راستە كەلتوری نەتەوەی عەرەبە، كەلەپورەكەیان، كەلەپوری عەرەبە، بەڵام بەناوی نەتەوە نا، بەڵكو بەناوی خوداوە، بەناوی پێغەمبەر و شەرع و فیقه و شەریعەتەوە جارێكی تر، گوتاریان گوتارە لەگەڵ رۆحی سەدەكانی ناوەڕاست، لەگەڵ رابردووخوازی نەك ئێستا كە هیچ گۆڕانكارییەكان لەبەرچاوناگرن، ئەمەش بە بەڵگەی ئەوەی پێیاوانوایە ئێستا سەردەمی جاهیلییە و رابردووش سەردەمی زێڕینە، ئێستا سەردەمی جەنگە و سەردەمی رابردوو، سەردەمی خانەی ئاشتییە.
ئەم چەمكانە، چەمكی ئایدلۆژیەتی دەسەڵاتێكی ترە، لەسەردەمی پێشكەوتنی دیموكراسی، لەدوای (90) ساڵ، لەسەرهەڵدانی ئیخوان موسلیمن، لە هەشتاكانەوە خەریكی ئیسلامی جیهادین و لەم ناوچانەدا جۆرەها حزب و سەركردە و رابەری ئیسلامی خۆكوژیان لێپەیدابووە، دەتوانم بڵێم 40 ساڵە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە، لەسەر دەستی ئیسلامی جیهادی، ئاسوودەیی بەخۆوە نەدیوە و لەم 40 ساڵەدا، جگە لە وێرانە، كۆمەڵكوژی، خۆكوژی نەكردووەتە بەشی ئێمە. ئەفغانستانیان تێكوپێكدا، پاكستانیان تێكوپێكدا، قیرغستان، تاجیكستان، عێراق، سووریا، لیبیا، یەمەن، جەزائیر، تاڕادەیەك تونس و مەغریبیش. ئەفریقا، سۆماڵ و نێجیریا كە كۆمەڵكوژییەكی بێڕادە، هەتا رادەی تاوانەكانی حەجاجی كوڕی یوسفی سەقەفی دووبارە دەكەنەوە. ئێستا ئەمانە، ئەو عەباسی سەفاح و حەجاجی كوڕی یوسف و هەموو ئەو تاوانبارانەیان لە مێژوودا بۆڕناوە، ئەوانە دەهاتن لە شەڕەكاندا دیلەكانیان دەكوشت. تاوانی گەورە گەورەیان دەكرد. بەڵام ئەمانە بۆمب دادەنێنەوە و بە تەكنیك و تەكنەلۆجیا كۆمەڵكوژی دەكەن، بەڵام ئەوكاتە بەشمشێر دەكرا. ئەمانەی ئێستا مناڵی مەكتەب دەكوژن، نەخۆشخانە دەتەقێننەوە، لەسەر جادەكان خەڵك تەفروتونا دەكەن. لە ئەوروپا، بە سەیارە خەڵك دەشێلن. لۆری دەكڕن و لە شوێنە هەرە جوانەكان كە مرۆڤایەتی لەوێ پشوودەدات، لەوێ خەڵك دەشێلن. تەنانەت لەناو مزگەوتەكانیشدا كۆمەڵكوژی دەكەن. ئەم سیاسەتی ئیسلامی جیهادی، كە ئامانجی دەسەڵاتێكی تازەیە و دەیەوێ هەموو ئازادییەكان و مەدەنیەت نەهێڵێت. ئەم رێبازی ئایدۆلۆجی دەسەڵاتخوازی جیهادییە، كە دەیەوێ هیچ ئازادیەك و مەدەنیەتێك نەمێنێ، هیچ مافێك بۆ ژن نەمێنێ، ئەمە ئێستا نوێچەشنترین جۆری دەسەڵاتە كە دێتە پێشەوە، تایبەتمەندی ئەمانەش جەختكردنەوەیانە ئەمان لەسەر تۆقاندنی رۆح. لەگەڵ ئەوانەی لەگەڵیانن، تەنها بەناوی دۆزەخ و بەهەشت كۆیان دەكەنەوە، لەگەڵ ئەوەی لەگەڵیان نین، ئەم دنیایان لێدەكەن بەكۆمەڵكوژی و بەخۆ تەقاندنەوە. بنچینەی بیركردنەوەیان ئەوەیە یان لەگەڵمی یان دەتتۆقێنم. ئەگەر لەگەڵمی بەناوی بەهەشت و دۆزەخەوە، هەردەبێ كۆیلە بیت، ئەگەر لەگەڵم نەبیت، ئیبادەت بكەم.
ئێستاش ئێمە لە چ قۆناغێكداین. قۆناغی ئەوەی كە داعش لە شەڕی بەرەیی تێكشكاوە و پێشمەرگە و یەكێتی نیشتمانی، ئەگەرچی دۆخی ئابووریش خراپ بوو، ژیانی خەڵكیش خراپ بوو، بەڵام كە هاتە سەر بەرگری لە نەتەوە، لە ئەزموونەكەمان، نەوەی نوێی دوای راپەڕین و پێشمەرگە و پارتی و یەكێتی رۆڵێكی ئێجگار مێژوویان گێڕا، لەبەر چەند هۆكارێك. لەبەرئەوەی زۆرترین داعشەكان، زۆرترین جوگرافیای ئێمە كەوتە بەردەستیان. لە كەركووك هەتا تكریت. لە خانەقین هەتا دیالە، ئەمەش ناوچە فراوانەكانە، ئینجا لەملاوە گەرمیان لەنێوان پارێزگای سەڵاحەدین و دیالە و ئەمەش ناوچەیەكی فراوانی چالاكییەكان و كاریگەرییەكانی یەكێتی بوو، بەڵام لەمەدا یەكسان سەیری یەكیتی و پارتیان كرد، ناوچەكانی موسڵ كە پارتی كاریگەری زۆرە لەوێ، بگەڕێرەوە بۆ شنگال كە پارتی كاریگەری زۆرە، ئینجا بۆ مەخموور و دەوروبەری، لەم ناوچانەش درێغیان نەكرد. ئێستا لە ناوچەكانی ئێمە و لەناوچەكانی موسڵ، جموجۆڵەكانی داعش زۆرتر كەوتوونەتە ناوچەكانی ئێمە. بۆچی؟ چونكە لە موسڵ بەرەو خوار و باشوری موسڵ رۆیشتوون، هەروەها ناوچەی شنگالیش، چالاكییەكانیان چڕكردووەتەوە. لەلای ئێمەش بەرەو باكووری عێراق، چالاكییەكانین چڕكردووەتەوە، كە كوردستان و ناوچە كێشە لەسەرەكان دەگرێتەوە. ئەمانە دەیانەوێ دیسان ئەو سیاسەتی تۆقاندنە، بەجۆرێكی تر و تەكتیكێكی تر پەیڕەو بكەن. یەكەم خۆكوژی بەردەوام بێ، دووەم پەیڕەویان ئەوەیە هانی هۆزی عەرەب دەدەن، بە پشتیوانی ئەوانەی كاربەدەستی عێراقن و چاو لەو تاوانانە دەپۆشن، هەمو ئەو ناوچانەی كە حوكمی عەسكەری سەپێنراوە بەسەریاندا، لەناوچە كێشە لەسەرەكان، ئەمانە سپۆنسەری ئەو سیاسەتە دەكەن، كە تەعریبی تازە بێتەوە. بە رەسمی ئەمە ناڵێن، بەڵام بەكردەوە ئەمە دەبینین. فەرموو بە چ حەقێك تەعریب دێتەوە بۆ كەركووك، سەرگەڕان، خانەقین. بە چ حەقێكەوە تەعریب دێت لە شكری تازە دروستدەكات لەشنگال و دەوروبەرەكەی. خۆ باشە هەتا زەمانی بەعس لەشكری بۆ دروست نەكرا، تەرعریب چەكی ئەدرایە بۆ بەرگری لە خۆی، بۆ ئەوەی كە تۆڵەی لێنەكەینەوە، بەڵام ئێستا لەشكری بۆ دروست دەكرێت. ئێستا لەشكر بۆ تەعریب دروستدەكرێت. بە بەرچاوی حكومەتی عێراقی، بە بەرچاوی حاكمی عەسكەری ناوچە كێشە لەسەرەكانەوە، بە قافڵەی چەك و بیكەسی ئەمانە ئێستا دێن و بە ئاشكرا و بە رۆژی رووناك لەبەردەم تەلەفزیۆن، بە جووتیاری كورد دەڵێن خواحافیز بڕۆن ئەمە هی ئێمەیە. بۆچی؟ لەبەرئەوەی گوایە تاپۆكەی هی ئێمەیە. تاپۆی كەی؟ تاپۆی 40 ساڵ لەمەوبەر كە بەعس بۆی كردوون، بەڵام تاپۆی (200-300-500) ساڵ لەمەوبەر كە تاپۆی رەشی عوسمانییەكان و پێش عوسمانییەكانە، كە نیشتەجێی باو و باپیری ئێمە، ئەمە ناخوا لەلایان. ئەمەش زۆر مەترسیدارە.
لە بەرامبەر ئەم مەترسییەدا و لە بەرامبەر ئەم سیاسەتی نەرمی دەوڵەتی عێراق، سوپاسی فراكسیۆنەكانی كورد لە پەرلەمانی عێراق دەكەم، كە ئەمە هەفتەیەكە جموجۆڵێكی باشیان هەیە، خەریكە پەرلەمانی كوردستانیش لەمبارەیەوە دەجوڵێ، سوپاسیان دەكەم و بەڕاستی زۆرم پێخۆشە كاك نێچیرڤان نامەی بۆ سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتوەكان ناردوو ەو دەڵی مادەی (140) جێبەجێ بكەن. ئەمە جێگەی تەقدیرە، بەڵام ئەم جموجۆڵە درەنگ كەوت. كە دەبوو لەیەكم چركە ساتی سەرهەڵدانی تەعریبی نوێ، هەڵوێستێكی بەرپەرچدانەوەی تووندمان هەبێ. ئێستا قسەم ئەوەیە ئایا ئەم جموجۆڵە بەسە؟ لەكاتێكدا جموجۆڵەكە دڵم خۆشدەكات. لەهەمانكاتدا پێموایە ئەم جموجۆڵە دەبێ، ببێت بە پرۆژەیەكی گشتگیری نەتەوەیی، سیاسی و یاسایی لە پەرلەمانی عێراق، پەرلەمانی كوردستان و لە حكومەتی كوردستان و هەموو ئەو بەڕێزانەی كە كاربەدەستی ئێمەن لە بەغدا، هەموو ئەمانە دەبێ باش باش بزانن، لەسەر تەعریبی نوێ هەڵوێستیان نەبێ، بێگومان هیچ جاوازیەكییان لەگەڵ (تەها محێدین مەعرووف)و ئەوانەدا نابێت! ئەمە تەرعیبی چارەنووسە و چارەنووسمان دەخاتە مەترسییەوە، هەر كەسێك لە بەغدا بێ، لەسەر ئەم تەعریبە، لەسەر ئەوەی كە یاسا قەرەقۆشییەكانی بەعس نەگۆڕێ، لە تەعریب، لە كشتوكاڵ، لە سیاسەت، لە شۆڤێنیەت، لە هە چ یاسایەك دەرچووبێت، مەترسی لەسەر نەتەوەی كورد، لەسەر ناوچە كێشە لەسەرەكان، لەسەر چۆنێتی جێبەجێكردنی مادەی (140) هەبێ، ئەگەر كاربەدەستانی ئێمە لە بەغدا تێكڕا بە پەرلەمانتارەكانمانەوە لەسەر ئەمە پێدانەگرن كە دەبێ، مەترسی ئەو یاسایانە لەسەر ئێمە نەهێڵن و یاساكان نەگۆڕن كە ئێستا جووتیاری شۆڤێنی عەرەبی دێن، بەو یاسایانە دەیانەوێ تەعریبی جووتیار و ناوچەكانی خۆمان بكەن. ئەگەر ئەمە نەكەن، ئەوا ئەو كاربەدەستانەی لە بەغدا ئەمە نەكەن، ئەو یاسایانە نەگۆڕن و زوو بەربەست نەبن لەبەردەم تەعریبی نوێ، بە پشتیوانی حكومەتی كوردستان، هێزە كوردستانییەكان، جەماوەری كوردستان، بەباوەڕی من، ئەم فرسەتە لەدەست بدەین، ئەم فرستەی كە خەریكە لەناوچەكە هەڵدەكەوێ و ئێستا حكومەتی عێراقی كە لەچاو خۆی كێشەی هەیە، ئەگەر ئەم فرسەتە لەدەستبدەین، بەشبەحاڵی خۆم، ساڵانێكی تر حاڵ وابڕوات، مەترسییەكە گەورە دەبێت و ئەوانە دەبن بە ئەمری واقیعی شۆڤێنێتی نوێ لە كوردستانی عیراق‌و ناوچە كێشە لەسەرەكان.
دەركەوت هەموو نەرمییەك، هەتا ئەو حكومەتەی هاوبەشین لەگەڵیدا، هەتا دۆستەكانی عەرەبمان كە ئێستا لە حكومەتدان، هەموو نەرمییەك لەگەڵ ئەمانە ناخوات. ئەوانیش بایی ئەوەنە كێشەیان هەیە كە نەتوانن عەرەب لە خۆیان بڕەنجێن، شیعە و سوننە لە خۆیان بڕەنجێنن، ئەوانیش بایی ئەوە كێشەیان هەیە. كێشەی ئێمە، نە كێشەی شیعەیە نە كێشەی سوننەیە، كێشەی ئێمە كێشەی خاكە، كێشەی مێژووە، كێشەی نەتەوەیەكە، كە چەند جارێك براوەتە لێواری مان و نەمان‌و گەڕاوەتەوە.
ئێستا بۆ ئەم چوارچێوەیەی كە من باسمكرد، یەكێتیی نیشتمانیی دەبێ رۆڵی چی بێ؟ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، سەرەرای هەموو كێشەكانی لەم مەسەلەیەدا دەبێ پرۆژەیەكی هەبێ، یەكێتیی دەبێ پرۆژەیەكی هەبێ كە ئەم پرۆژەیە، هەم لەپەرلەمانی عیراق و هەم لەپەرلەمانی كوردستان، هەم لەحكومەتی كوردستان، دەبێ بەو پرۆژەیە مەترسیەكانی تەعریبی نوێ، مەترسیەكانی بزوتنەوەی جیهادی نوێ و تێكدانی ئەم ناوچەیە هەموی لەبەرچاو بگرین. جارێكی تر خۆمان جۆش بدەینەوە كە ئەگەر لەسەنگەری دیموكراسی، لەسەنگەری عەدالەت‌و ئەگەر لەمەسائیلی گەندەڵیش یەكێتی توشی عەیبە بوبێت، نابێ لەم سەنگەرە ئێمە لێپرسراوێتی نەخەینە سەرشانی خۆمان و ئەو قۆناغە جوان و زێڕینانەی كە لەمێژوودا هەمانبووە، بۆ دژایەتی تەعریب‌و رزگاری كوردستان، بۆراپەڕین، بۆ شۆڕشی درێژخایەن، نابێ ئێمە شۆڕشگێڕی رابردوبین‌و سازشكاری ئێستابین. نابێ. زۆر زۆر مترسیدارە. واتە بەپینەوپەڕۆ ناكرێ. بەیەك كۆنفرانسی گەورەی نەتەوەیی ئەكرێ لەباشوری كوردستان، لەنێوان حزبەكان، بەئامادەبونی پەرلەمان، بەئامادەبونی حكومەت، بەئامادەبونی هەموو حزبەكان. لەوێ هەمەلایەنە ستراتیجێكی نوێ دابڕێژین، بۆ ئەوەی لەڕوی یاساییەوە، لەروی ئەمنیەوە، لەڕوی ئابوریەوە، لەڕوی راگەیاندنەوە، لەڕوی سیاسەتی ئیقلمی‌و نێودەوڵەتیەوە، ئەو ستراتیجە هەنگاوی زۆر جدی، هنگاوی شۆڕشگێڕانە بنێین بۆ ئەوەی دۆست‌و دوژمن بزانن كە كورد جارێكی تر ئامادەنیە، بگەڕێتەوە بۆ چوارگۆشەی شۆڤێنیەت. مەترسیدارە ئەمە زۆر!!.
یەكێتی لەناو ئەم حزبانەدا لێپرسراوێتیەكی گەورەی هەیە، نابێ ئەو مەسئولیەتە لەبەرچاونەگرێ. ئەمەش ئاسان نیە. خۆتان دەزانن یەكێتی كێشەمان كەم نیە. كێشەمان زۆرە بەداخەوە. پێویست دەكات یەكێتی بۆ ئەوەی جۆش بخواتەوە، پێویستە كۆنگرەی گۆڕانكاری ببەستێ، خۆی ئامادە بكات بۆ ئەركەكانی ئەم قۆناغەو قۆناغی دواتریش. بەبێ بەستنی كۆنگرە مەحاڵە بتوانین ئەركە چارەنوسسازەكانی ئێستا رابپەڕێنین. مەحاڵە بەم دۆخەی هەمانە بتوانین هەنگاوی تر لەوەی هەیە بنێین. بەپینەوپەڕۆ ناكرێ. یەكێ لەسەر تەلەفزیۆن قسە دەكات‌و یەكێ قسە ناكات و یەكێ خێرمان پێدەكات لێدوانێكی جوان دەدات‌و خەڵك دەبینن و جوتیارەكان بەڕێدەكەن و تەلەفزیۆن دەچێتە سەر گوندەكان‌و چەند كێڵگەتان سوتاوەو چەند دۆنمتان سوتاوە. ئەمەش هەموی گولاجە! بۆیە خۆخەریككردن بەكێشەی لاوەكی، فەرامۆشكردنی ئەركە سەرەكیەكان لەم قۆناغەدا بە مەترسیدار دەزانم.