سەرەتا دەمەوێت بڵێم : بەشێكی زۆری ئەم نامەیە ساڵی 2012 نوسراوەو بەشێكی تری پەیوەستە بەو ڕوداوانەی دوای جیابونەوەی بەڕێز د.بەرهەم هاتونەتە ئاراوە ، ڕەنگە هەندێك زیادڕەوی و بۆچون و پێشبینی هەڵەش لە خۆ بگرێت و دڵی هەندێك كەسیش بڕەنجێنێت ، بەڵام تاقە مەبەست و نیەتی ئەم نامەیە خزمەتكردن بوە بە چاكسازی و گەشانەوەو هەستانەوەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ، نیەتیش لە بڵاوكردنەوەی ئەم نامەیە پڕكردنەوەی لاپەڕەیەكی مێژوی حزبێكی تێكۆشەری وەكو یەكێتی نیشتمانی كوردستانە  .

نامەكە  :

بەڕێزم ... كاك د. بەرهەم : سەرەتا دەمەوێت بڵێم  نە من نیكۆڵا ماكیاڤێللیم و جورئەتی ئەوەم هەیە وەكو ئەو فەیلەسوفەی فیكری سیاسی ،  تیۆریایەكی سیاسی دابڕێژم و ئامۆژگاری تۆ بكەم ، نە تۆش بە بێ‌ كارێكی پشودرێژی لێبڕاوانەی بەردەوام دەتوانی ببیتە میرێكی مۆدێرنی سەردەمی تەنگژەو قەیرانە یەكێتی نیشتمانی كوردستان . بەڵام من هەرچەندێك لە مێژوی بیری سیاسیدا شۆڕبومەوە بۆ قوڵایی و لە هەموو كوچەیەكی ئەم دونیایەدا و لە بواری كاری سیاسیدا ڕۆچومە خوارێ‌ ، هیچ بیریارێكم نەدۆزیەوە ئەوەندەی نیكۆڵا ماكیاڤێللی بیروڕاكانی كاریگەرییان هەبوبێت لەسەر دونیای سیاسەت ، بە تایبەتی كتێبی ( میر ) ، هەرچەندە ڕۆژاواییەكان دەمێكە ڕوی شێوێنراو و دزێو و شەڕەنگێزیەكانی كتێبی ( میر )  ماكیاڤێلییان لە هزردا سڕاوەتەوەو ڕوە ڕاستەقینەكەی پێشنیارە سیاسیەكانیان بۆ دەركەوتوە ، بەڵام ڕۆژهەڵاتیەكان و سەركردەكانیان تەنها وێنە شێوێنراوەكەی ماكیاڤێللی و تیۆریەكەی دەبینن كە كڵێسای ئەو سەردەمەی ماكیاڤێلی بۆی دروست كردبوو ، ئەگەر دەشپرسی ماكیاڤێللی و ( میر ) ەكەی چی پەیوەندیەكی بە د. بەرهەم و بارودۆخی ئێستای  یەكێتی نیشتیمانی كوردستانەوە هەیە ؟ بە لای منەوە مەبەست بەراوردی ئەو كاتەی ئیتالیاو ئێستای ئەكێتیە .

ئیتالیای سەردەمی ماكیاڤێللی دابەش كرابوو بەسەر پێنج دەوڵەتۆكەدا ، ناپۆلی لە باشورو میلان لە باكوری ڕۆژاواو كۆماری ڤێنیسیای ئەرستۆكراتی لە باكوری ڕۆژهەڵات و كۆماری فلۆرەنسا و دەوڵەتی پاپا لە ناوەڕاست .

یەكێتیش دابەش بوە بەسەر چەندین ئیمبراتۆر ( مەجازی ) و شانشین و تەكەتولی لێكجوداو جیاواز لە بیركردنەوەو پێكهاتەی ئابوری و سایكۆلۆژی و ....هتد .

پەیوەندی ئەوان هەمیشە لەسەر شەڕوشۆڕ و ناكۆكی دەقی گرتبوو ، كە سەراپای نیشتمانەكەیانی لەبەردەم شاڵاوی بەردەوامی بێگانەدا دەكردە نێچیرێكی دەستەمۆ ، 

پەیوەندی ئێمە ( یەكێتی ) ، شەڕێكی ڕانەگەیەندراوی شاراوەی تاقەتپڕوكێنی بەردەوامە و ناكۆكیەكانیشمان دەقی گرتوەو سەراپای یەكێتیەكەمانی لە بەردەم نەیارەكاندا وەكو نێچیرێكی دەستەمۆ كردوە ، چۆن دەستەمۆ نین ؟ لە حزبی زۆرینەوە بوین بە دوەم و ئەگەر واش بڕوات دەبینە سێیەم ( بوین بە سێیەمیش ) ، دەسەڵاتی ئێمە بەسەر هیچ شارێكی كوردستاندا نیەو لە هەموو هەڵبژاردنێكیشدا دەیدۆڕێنین ،لەسەر ڕەزامەندی نەیارەكانمان نەبێت ناتوانین هەتا وەزیرێكیش دانێین !

كاكە دكتۆر : كەواتە بەراوردەكە شیاوەو لێرەشەوە دەتوانین تەرحەكانی ماكیاڤێللی بۆ ئەم قۆناغەی یەكێتی بەكار بهێنین .

ماكیاڤێللی بۆ دەربازبوون لەو قەیران و پەرتوبڵاویەی ئیتالیا پێشنیاری میرێكی بە هێزی كرد ، كە بۆ ئەو كاتەی ئیتالیا زۆر پێویست بوو ، كە ئەو میرە لێكدانەوەی دینی و دنیایی و ڕەوشتخوازی وەلاوە بنێت ، چونكە ئەو كاتەی ئیتالیا ئاین زاڵ و ڕەوشتخوازیش پێوەریكی ئاینی لە خۆ گرتبوو .

ئێمەش لەم بارودۆخەدا پێویستمان بە فریادڕەسێكی بە پەلەو میرێكی مۆدێرن هەیە ، ئەو میرەی ئێمە گەرەكمانە ئاین وەكو شمشێرە دوو دەمەكەی ئیمامی عەلی بەكاربهێنێت ، چونكە ئاین لای زۆرینەی كۆمەڵگەی كوردەواری سایكۆلۆژیایەكی ڕەگداكوتاوی كوێرانەی قوڵەو لای حزبە ئیسلامیەكانیشمان كۆپیەكی هاوردەی دەسەڵاتێكی سیاسی چاوەڕوانكراوە ، بۆیە پێویستە میرە مۆدێرنەكەی ئێمە لە بەكارهێنانی ئایندا سایكۆلۆژیایەكی جەماوەری هەلپەرستانە بە كاربهێنێت ، بەڵام زۆر بە وریایی و نەگاتە ئایدۆلۆژیایەكی پەیڕەوكراوی چەسپێنراو ، لە هەمانكاتیشدا نەبێتە نكۆڵیلێكردنێكی بێباوەڕانەی نەخوازراوی گشتی ، چونكە ئاین لەم كۆمەڵگایانەدا گرنگترین و كاریگەرترین چەكی بەكارهێنراوی سیاسەتە .

میرەكەی ئێمە دەبێت ئامانجی باڵای پیرۆزی و پارسەنگی ڕێوشوێنی چارەسەر گونجاوەكان بدۆزێتەوە ( الغایە السامیە تبرر الوسائل ایا كانت ) بۆ ئەم سەردەمەی یەكێتی پڕ بە پێستێتی ، چونكە كاركردن لەسەر پێگەو بنەما سامیەكان دەمێكە لە كاری سیاسیدا ماڵاوایی لێكردوین ، لە كۆمارە دژینەكانی یەكێتیدا تەنها بەرژەوەندی ڕوت و ڕەها بونی هەیەو دەبینرێت ، ئەو پەیمانی ئاكارەش كە واژۆمان كرد شانۆگەرییەكی هەزەلیانەی ڕوهەڵماڵراوی گاڵتەجاری بوو ، كە تەنها گێل و نەفامەكانی هەڵخەڵەتاند .

ئێمە تەنها مەبەستمان سەركەوتنی سیاسەتی هەستانەوەی یەكێتیە ، بۆیە پێویستە لەنگەری نێوان فێڵبازیی ڕێوی و شاڵاوی  شێر ڕابگرین ، لە كۆن و نوێ‌ و ئێستەشدا سیاسەت بنەماكانی ( و لا تقربوا الصلاە ) بوەو دەبێ‌ .

كاكە دكتۆر هەروەكو ئەنشتاین دەڵێت سیاسەت لە چەكی ناوكیش قورسترو كاریگەر ترە ، نەك لەبەر ئەوەی پێویستی بە زانینی هاوكێشە ماتماتیكیەكانی ئەلەكترۆن و نیۆترۆنەكان هەیە ،بەڵكو بەشێكی گەورەی سیاسەت هونەرەو هونەریش هونەرمەندێكی شارەزاو بە سەلیقەی دەوێ‌ .

 دكتۆری بەڕێز ڕەنگە چەكی ناوكی لە چەن چركەیەكدا هەموو مرۆڤەكان لە ڕێگەی كۆمەڵكوژیەوە ئاوێتە بكات ، بەڵام سیاسەت تێكەڵاو كردن و ئاوێتەكردنی مرۆڤەكان و سەرجەم جیاوازییەكانیانە لە ڕێگەی كۆكردنەوەی دژەكان و ئیدارەدانیانەوە ,

بەڵام ئایا تۆ دەبیتە ئەو هونەرمەندە سەركەوتوەی سەر تەختەی شانۆی سیاسەتی یەكێتی ؟

با لە ڕێگەی كارەكانتەوە وەڵامی ئەو پرسیارە بدەینەوە :

هەڵسەنگاندنی كارەكانتان :

مەبەست لە هەڵسەنگاندنی كارەكانی تۆ تەنها پەیوەندیدارە بەوەی كە تا چی ڕادەیەك خزمەتی میری مۆدێرنی لەمەو دوا دەكات . كاری تۆ زیاتر ئیداری و حكومی بووە ، لەو بوارەشدا پرنسیپی ( كردار شەرتە ) ت پیادە كردوە ، كەسیش ناتوانێت نكوڵی لە كردارەكانت بكات ، بەڵام با ڕاشكاوانە بدوێین : لە بەرنامەی كاری حكومەتداریتدا هەوڵێكی سیاسی ئەوتۆت نەداوە كە بۆ دەسەڵات و مەكانەتی لەوەو دوای كاری سیاسیت سودی لێببینی ، جا نازانم خۆت نەتویستوە كاری حزبی و حكومی تێكەڵاو بكەی یان سایكۆلۆژیای كادیران و سەركردایەتی حزبەكەت نەناسیوە ، من ساڵێك لەمەوبەر هەندێك شتم وروژاندو ڕاشكاوانە پێم وتی : تۆ پیاوێكی مەزنی ، بەڵام لە سیاسەت و تەكەتولدا ( نیوە )ی و نابی بە ( یەك ) ڕەنگە لەو كاتەدا لێم دڵگران بوبی و بە كەسێكی گێلی سیاسەت نەزانت لە قەڵەم دابم ، دەبوو لێم بپرسی چۆن دەبم بە ( یەك ) ؟ 

من مێژوم خوێندۆتەوە ، گەورەترین سەرچاوەی باڵادەستی سیاسەتمەداریش شارەزاییە لە مێژودا ، لە مێژوی ئیسلامدا كەسێكی وەكو عەلی كوڕی ئەبوو تالیب نادۆزیتەوە دڵسۆزترو فیداكار ترو خۆبەختكەر تر و ئازاو بوێرتر ، ئەدی خێرە بەو دەردە چوو ؟ خێرە ئەبوبەكرو عومەرو عوسمان بەسەر پشتیدا پەڕینەوە بۆ گەیشتن بە كورسی دەسەڵات و خەلافەت ؟ 

ئەدی خێرە تۆش لە سەركردەكانی تر خوێنەوارتری ، بەڵام ئەو كاریگەریە یەكلاكەرەوەت نەبوەو هەیمەنەو باڵادەستی سیاسیت وەدەست نەهێناوە ؟ ڕەنگە وەڵامەكەی زۆر سادەو سانا بێت ، چونكە ئەوەی ئیمامی عەلی نەیدەزانی سیاسەت بوو ، بۆ نمونە عایشەی دایكی موسوڵمانان پێی گوت : ئەگەر دوای عومەر بتكەم بە خەلیفەی موسوڵمانان ئەو دوسەد هەزار دینارەی ساڵانە لە بەیتولمال وەری دەگرم نایبڕی ؟ ئەوەندە نا سیاسی بوو گوتی : بەڵێ‌ یەكەم كارم بڕینی ئەو پارەیەی تۆ دەبێ‌ ! بڕوانە كاكە دكتۆر ، ئەگەر لە ڕوانگەی ئەخلاقەوە لەو هەڵوێستەی عەلی بڕوانین سەد دەر سەد تەواوە ، بەڵام ئەگەر لە ڕوانگەی سیاسەتەوە لێی بڕوانین سەد دەر سەد تەزانیە ، دەیتوانی هەتا دەبێتە خەلیفە بیگوتایە وا دەكەم ، بەڵام كە پێگەی قایم بوو بیبڕایە ، تەماشاكە كارنەكردن بە هونەری سیاسەت چی كارەساتێكی نایەوەو دوای هەزارو چوارسەد ساڵ زیاتر ئێستەش شیعەو سوننە یەكدی دەكوژن ، ئەوە هەلپەرستی نیە لە سیاسەتدا بەڵكو پیادەكردنی هونەری سیاسەتە بۆ قۆناغێكی دیاریكراو .

كەواتە بە كوردی و بە كورتی تۆ نەتزانیوە هونەری سیاسەت پیادە بكەیت.نمونەیەكی بچوك :

( پارتی حكومەتی بەكاردەهێنا بۆ گەشەو كڕینی دەنگی هەڵبژاردن ، تۆ مینحەی مەكتەبی دارایی یەكێتیت دەبڕی ! ). پارتی لە ڕێگەی قوتابیاتەوە دەنگی زۆرینەی خوێندكارانی زانكۆو پەیمانگاكانی وەدەست هێنا ، تۆ كۆمیتەی زانكۆو پەیمانگاكانت لە زانكۆ وەدەرنا .

با بێینەوە سەر میرەكەی ماكیاڤێللی و میرە مۆدێرنەكەی خۆمان :

ماكیاڤێللی دەڵێت : (  پێویستە میر پیاوێكی بە تەنگەوەهاتوو بێت ، لە قسەكردندا دەست بە ڕوەوە نەنێت ) ، میری مۆدێرنی ئێمە بە تەنگەوە هاتنی لە كاری حزبیدا وەكو پێویست نەبووە ،  تەنها لە تەنگژەو هەڵبژاردنەكاندا كۆبونەوەت لە پێناوی كۆبونەوەدا كردوە ، ڕاوێژت بە خەڵكان كردوە ، بیروڕات گۆڕیوەتەوە .

یەكەم و گەورەترین هەڵەی تۆ لە سەرەتای هەموو گردبونەوەو كۆبونەوەیەكدا گوتوتە ( من تەكەتول ناكەم ، فڵان چەتری یەكێتیەو فیسار برا گەورەیە ) ، ئەی بۆچی ناڕاستەوخۆش خۆت بە چەترو براگەورە نەدەناساند ؟ جورئەتی سیاسیت نەبوە یان خۆت بە كەمتر زانیوە لەوانی تر ؟ كە ڕاوێژیشت دەكرد ، ڕاستگۆو درۆزن ،هەلپەرست و حەقبێژت لە یەكدی جیا نەدەكردەوە .

ـ ( میر لە سەریەتی خەڵك والێبكات ، بە ڕەحمیی و وەفاداری بۆ بەڵێن و مەردایەتی و مرۆڤپەروەری و دینداری بە زەقی تێدا ببینن و ببیستن ـ ماكیاڤێللی ـ) . 

تۆ لە سۆزو وەفاداری بۆ بەڵێن و مرۆڤپەروەری درێغیت نەكردوە ، بەڵام پەیوەستت نەكردوە بە سودمەندبونی بواری سیاسی خۆت ، لە دینداریەكەشدا كەمتر بایەخت بە بە چونە كۆڕی تینوانی دینداری بێ‌ غەل و خەوش و شوێنكەوتوانی ئاینزایی داوە ، ڕۆژێك نەمبینی چوار مەلا كۆبكەیتەوەو پشتیوانیان وەدەست بهێتی ، تەكیەو خانەقاو .... بەسەر بكەیتەوە .چونكە ئەگەر باوەڕیشت بە هەندێك ڕێوڕەسمی ئاینیش نەبێت ئەوا خەڵكانێكی زۆر شوێنكەوتوی ئەو باوەڕەن .

ـ (میر دەبێ‌ ئەو بڕیارەی دەیدات ببڕای ببڕ بێت و هەڵوەشاندنەوەی بۆ نەبێت ، دەبێ‌ سور بێت لەسەر بڕیارەكانی خۆی و ماوە بە هێچ كەسێك نەدات بیخەڵەتێنێ‌ و فێڵی لێبكات ، ـ ماكیاڤێللی ). 

تۆ لەو بڕیارانەی دژی یەكێتی دەرتكردون یەكلاكەرەوەو ببڕای ببڕ بوون ، ( دەركردنی كۆمیتەی زانكۆو پەیمانگاكان لە ناو نانكۆو پەیمانگاكان ، پارتی سەدان كادری خۆی لە ڕێگەی قبوڵخاسەوە كرد بە خاوەنی دكتۆراو ماستەر تۆ قبۆڵخاسی یەكێتیەكانت ڕاگرت ، پارتی سەدان كادری خۆی لە ڕێگەی حكومەتەوە كرد بە بەڕێوەبەری گشتی و .....هتد تۆ پەشیمان بویتەوە لە دامەزراندنی تێكۆشەرانی یەكێتی بە بەڕێوەبەری گشتی و بە بیانوی نەبونی ( 17 ) ساڵ خزمەت بڕیارەكەت هەڵوەشاندەوە . ڕاستە ئەوەی تۆ كردوتە تەواو سیستماتیكی و دەوڵەتدارییە ، بەڵام تەنها لە زۆنی سەوزو زۆنی زەردت پشتگوێ‌ خستبوو .

ـ ( میر پێویستە مرۆڤێكی ڕۆشنبیر بێت و دەبێ‌ مێژوو بخوێنێتەوە و لە كارەكانی پیاوانی هەڵكەوتوو بكۆڵێتەوە ـ ماكیاڤێللی ) ، من ئەمەشی دەخەمە سەر : لە هەرەس و 

سەرنەكەوتنی پیاوانی هەڵنەكەوتوو سیاسەتمەدارانی سەرنەكەوتوو هەلپەرستیش بە ئاگا بێت.

تۆ پیاوێكی ڕوناكبیری ، بەڵام ڕوناكبیرییەكەت هاوتەریبی مەعریفەو گەنجینەی خەزنكراوی سەرخانی كادیران و هەتا كۆمەڵگەش نیە ! ڕوناكبیری تەنها بە واتای جێبەجێكردن و ئەنجامدانی پرۆژە پێشكەوتوەكانی دونیای پێشكەوتوو مۆدێرن نیە ، بەڵكو خوێندنەوەی عەقڵی بە كۆمەڵی كۆمەڵگەو گرێدان و ئاوێتەكردنی سەرخان و كەلتورو ....هتد گەلێكی دواكەوتوو خێڵەكیی وەكو ئێمەیە بە ئالیەتەكانی پێشكەوتنی هاوچەرخ و مۆدێرن ، ئایا هەموو تەكنەلۆژیای دونیا دەتوانێت عەقیدەیەكی جامدی سەلەفیەك بگۆڕێت ؟ دامەزراوە ڕوناكبیرییەكانی یەكێتی وەكو سەرجەم ڕەهەندەكانی ترمان لەگەڵ گونجاندن و ئاوێتەكردنی سەردەمدا هاوشان و هاوتەریب نیە ، ئێمەی یەكێتیەكان یان ئەوپەڕی مۆدێرن و پێشكەوتنخواز خۆمان دەنوێنین و هیچ حسابێك بۆ مێژوو كەلتوری سەدانساڵەی ئیسلام و خێڵگەرایی و دواكەوتویی ناكەین ، یاخود ئەوەندە دابڕاوین لە ڕوحی سەردەم و گاڵتەمان بەوە دێت و پێمانشەرمە د. بەرهەم لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانەوە بە شۆرتەوە دەركەوێت و وەرزش بكات ، پەیوەندیەكانی لە ڕێگەی ئەنتەرنێتەوە ئەنجامدەدات و بەردەوام تەلەفۆنی بە دەستەوە بێت .

میرەكەی ئێمە پێویستە دوو كەلتور ، پێكهاتە ، میزاج ، كەسێتی لە كایەو هەڵسوكەوتە سیاسیەكانیدا بە كار بهێنێت ، ئەمە بە واتای ئیزدواجیەت نیە لە كەسێتیدا ، بەڵام هونەری سیاسەتە لە كۆمەڵگەیەكی فرەیدا ، ئەوە بە واتای بونی شیزۆفرینیاو دوو رویی و دوو مرۆڤیی نیە ( گورگ و مەڕ ، شەیتان و ڕەحمان ، ڕاستگۆو درۆزن ) . 

سەركردەكانی ئێمە ئەگەر ڕوناكبیر بونایە ڕوناكبیریی و ڕوناكبیریان لە نێوان خۆیاندا دابەش نەدەكرد ، هەر بۆیەشە ڕوناكبیری ئێمە هەمیشە لە گورگەوە نزیك و دور لە مەڕن ، ڕوناكبیرانی ئیمە پێویست بوو سەری پەیژەكە بە توندی لە گوێسوانەی سەربانەكەی یەكێتی گیر بكەن و لەسەر خۆو هێمن و هەنگاو بە هەنگاو ڕوەو چاكسازی هەنگاو هەڵێنن و سەركەون . ئەزیزم دكتۆر .. ڕەنگە تۆ مێژوی سەركردەكانی جیهانت خوێندبێتەوە ، بەڵام شرۆڤەو شیكاریت بۆ كەسێتی سەركردەكانی خۆمان نەكردبێت كە هەریەكەیان سەرەڕای خاڵە بە هێزەكانیان دەیان خاڵی لاوازیشیان هەیە ، دەیان گرێ‌ و كەبتیان هەیە ، بۆیە جێگەی سەرسوڕمان نیە  نەستیان ( اللاشعور ) بڕیاردەری هەستیان ( الشعور ) بێت .

ـ ماكیاڤێللی ئەوی لە میرەكەی دەخواست  دەزگایەكی ڕێكوپێكی بەڕێوەبردن دابمەزرێنێت و كاروباری بەرێوەبردنی ئەو دەزگایەش بە كەسانی لێهاتوی بێلەكەو خەوش بسپێرێت و هەر مرۆڤەو لە شوێنی گونجاوی خۆیدا دابنێت ، هەروەها پێویستە هەمیشە مەیلی بە لای مرۆڤی بەهرەدارو بە تواناوە هەبێ‌ و كەسانی دەستڕەنگینی لە لا پەسەند بێ‌ و هەڵكەوتوان لە هەر هونەرێكدا بن ڕێزیان لێبنێت ، میر ، بەشی 21 ).

بەڵام با بزانین میرە مۆدێرنەكەی ئێمە لەو بارەیەوە چی كردوە ؟ ئازیزم كاكە بەرهەم : باری سەرنج دەربارەی سەركردەو چۆنیەتی بیركردنەوەی لای مرۆڤەكان كاتێك پەیدا دەبێت كە سەرنج دەداتە ئەو كەسانەی چوار دەوری ئەو سەركردەیان داوە ، واتە ئەگەر كەسانی دەرباری سەركردە دڵسۆزو لێهاتوو بن ، ئەوا پیاو لە حیكمەتی ئەو سەركردەیە تێدەگات ، هەروەكو  ماكییاڤێللی دەڵێت : ( ئەو سەركردەیە توانیویەتی لێهاتویی دەستنیشانبكات و دڵسۆزی بگرێتە ئەستۆی ، ئەوانەش لەو زمانلوس و مەرایكەرو دوڕوانە نەبن كە لە دەرباری میرو پاشاكاندا گرد دەبنەوە .ـ میر ، بەشی ، 22ـ23 ) .

بەڵام هەروەكو خۆت داوات لێكردم ڕاشكاوانە بدوێین ، من دەپرسم : ئایا ئەوانەی دەرباری تۆو سەرجەم سەركردەكانی تر ، لە كام مرۆڤانە بوون و لەمەو دواش لە كام مرۆڤانە دەبن ؟ ئەوانەی تۆ داتناون و لەو باوەڕەشدام كە لەمەو دوا دایان دەنێی هۆكارێكی نەرێنی بوون بۆ دوركەوتنەوەی خەڵكانی دڵسۆز لە تۆ ، كۆمەڵێك لوتبەرزی خۆ بە زلزان ، هەندێك كەست داناوە كە خۆت بە زێر لە قەڵەمیان دەدەی بەڵام لە ڕاستیدا برۆنزو تەنەكەش نین ، هەر ئەوانەش هۆكار بوون بۆ شاردنەوەی ڕوی ڕاستەقینەی تۆو هەرەست لە دواڕۆژدا .

كاكە دكتۆر : ئەگەر بە گوێرەی مێژوو بەراوردێك بكەین لە نێوان كەسانی دەرباری میرو پاشاكانی كۆن و ئەوانەی دەرباری ئەمڕۆی سەركردەكانی خۆمان ، دەتوانین بڵێین ئەوانەی پێشوو ئاقڵترو لێزانتر بوون ، چونكە ئەوان دەیانزانی و لەوە بە ئاگا بوون كە ئەو دڵسۆزی و سەنگ و قورساییەی هەیانبوو پەیوەست و بەند بوو بە ئەو هەڵوێست و مەحەكەی كە پادشاو میرەكان لە ژێر ڕۆشنایی ڕادەی دڵسۆزی و فیداكاریاندا بۆ خۆی و دەسەڵاتەكەی هەیانبوە ، ئەوەی زیاتر دڵسۆزو گوێڕایەڵ بێت زیاتر وەردەگرێ‌ و پلەكەی بەرز دەبێتەوە . بەڵام ئەوانەی لای ئێمە ، واتە ڕاوێژكارو دەربارو شایەرەكان ، نە ڕوحی دڵسۆزی و فیداكاریان تێدایەو نە دەیانەوێت لە هیچ بارودۆخێكدا زەرەرمەند بن ، ئەگەر بەرپرسەكەیان بە هەچ هۆكارێك دەسەڵاتی نەماو لاواز بوو ، سبەی دەچنە پەنای بەرپرسێكی تر ، ئەوان ئەمڕۆ لە پەنای بەرپرسێكدان و ژێر بە ژێریش دڵسۆزی بۆ دژەكەی دەنوێنن ، دەیان نمونەی لەو جۆرەمان هەیە ، باشترین نمونەش بۆ ئەو ڕاستیە : بەر لەوەی تۆ كۆشكی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران جێبهێڵی دڵسۆزەكانی دەرباری تۆ لەگەڵ ئەوانەی دوای تۆ بەرژەوەندیان گرێدا بوو ، با نمونەیەكی نوكتە ئاسات بۆ بگێڕمەوە :( هەمان ئەو ڕۆژەی تۆ داوەتت كردین بۆ ئەنجومەنی وەزیران ، هەڤاڵێكی مەكتەبی سیاسیش داوەتی كردبوین بۆ بیرو ڕا گۆڕینەوە ، هەڤاڵێكی هەلپەرستی كورسی و دەسەڵات ڕاشكاوانە پێی گوتم : تۆ چەند نەگبەتی و نازانی سیاسەت بكەی ، د. بەرهەم لە دوا ڕۆژی ماڵاوایی دەسكەتایەو ئەو هەڤاڵەی تریش لە یەكەم ڕۆژی چونە سەر عەرشی سەڵتەنەتدایە ، تۆ چۆن دواین ڕۆژی ماڵاوایی بە یەكەم ڕۆژی دەسكەوت دەگۆڕیتەوە؟

هەر واش دەرچوو ئەو برادەرەم بوو بە ڕاوێژكاری پەرلەمان و منیش وەكو خۆم مامەوە !

خۆ ئێستەش هەمان بابەت و چەرخ و سەردەمە ، تۆ بەو سەفقەیەت كە ئەنجامت داوە ڕەنگە ببیتە سەرۆكی كۆماری عێراق و بچیتەوە سەر عەرشی سەڵتەنەت ، منیش ئەم نامەیەت بۆ بنوسم !!

ـ میرەكەی ماكیاڤێللی ( بەردەوام ئاگای لە دەربارەكانی بوەو گیرفانیانی پڕ كردوە ، بۆ ئەوەی ئەو ئیمتیازانە وایانلێبكات ، هەوڵ بۆ وەدەستهێنانی شتی زیاتر و دەسكەوتی زیاترو پلەو پایەی زیاترو گەورەتر بدەن ، یاخود هەمیشە لە لەدەستدانی پلەو پایەو ئیمتیازاتەكانیان بترسن ـ( میر ، بەشی  22

بەڵام ڕاوێژكارەكانی دەرباری سەركردەكانی ئێمە بە تۆشەوە ،زۆر بیمنەتن ، هەمیشە خۆیان لێگۆڕاوەو وا دەزانن لەبەر پسپۆڕی و شارەزایی و دڵسۆزیان ئەو پلەو پایەو ئیمتیازاتەیان وەرگرتوە ، هەمیشە لە بەشی خۆیان نا ڕازین و  پرتەو بۆڵە بۆڵەیانە .

پێویست بوو میرەكەی ماكیاڤێللی ( پیاوی دنیادیدەو بە حیكمەت بۆ كۆڕی دانیشتنی خۆی هەڵبژێرێت و تەنها ماوەو بوار بەوانە بدات بە ئازادی تەواوەوە بۆی بدوێن و لە حزوریدا ڕاستیەكان دەربڕن ، ئەویش سەبارەت هەموو شتێك پرسیاریان لێبكات و گوێ‌ بۆ بیرو باوەرەكانیان بگرێت ـ پاشان بە شێوەیەكی تایبەت بە خۆی بیر لە سەرنجەكانیان بكاتەوەو بڕیاری پێویست بدات .هەروەها پێویستە میر لەگەڵ هەریەك لە ڕاوێژكارەكانیدا بە شێوەیەك هەڵسوكەوت بكات كە دڵنیاییان پێببەخشێت كە هەرچەندێك ئەوان ڕاشكاوانەترو ڕاستگۆ تر  لەگەڵیدا بدوێن ئەوەندە میر زیاتر لێیان ڕازی دەبێت .

بەڵام كام لە ڕاوێژكارانی تۆو سەركردەكانی تر دنیادیدەو ڕاشكاوانە بۆچونەكانیان دەربڕیوە ؟ ڕاوێژكارانی ئەمڕۆ هێندە هەلپەرستن تەنها ئەو شتانە دەڵێن كە بەرپرسەكەی یان میرەكەی پێی خۆش بێت ، ئەتوانین ئەوەش بڵێین ئەوان تەنها دەفێك و كەمێك دەنگخۆشی و لەبەركردنی هەندێك شانامەو شیعری پیاهەڵدانیان كەمە بۆ ئەوەی ببنە شایەری میرو پادشاكانی سەدە بەسەرچوەكانی مێژوو . 

بەڕێزم كاك بەرهەم : ئێستەش دێینە سەر پرسیارە جەوهەریەكەی خۆمان : ئایا تۆ دەتوانی لەم حزبەی كە سەرتاسەری قەیرانە كار بكەی ؟ ئەگەر كاریشت كرد دەتوانی ببیتە سەرقافڵەو  جڵەوكێشی سەركردایەتی ؟ ببی بە ڕابەر ؟ پێشەنگ و پێشەوا ؟ كەسی یەكەم ؟ 

ئایا تۆ دەتوانی گۆڕانكاری لە حزب ، لە عەقڵیەتی حزبایەتی ، لە سایكۆلۆژیای كادیران و ئەندامان ئەنجام بدەی ؟

ئایا تۆ دەتوانی ببیتە سەركردەیەكی كاریزمایی ، لە كۆمەڵگەیەكی تا ئێستەش كاریزمە و سەركردە پەرست و پیرۆز ؟ 

ئایا تۆ دەتوانی قەیرانەكانی ڕێكخستن ، دارایی ، ئایدۆلۆژی .... هتد چارەسەر بكەی ؟ 

ئازیزم دكتۆر : گۆڕانكاری لە هەچ پێكهاتە ، كۆمەڵگەیەكدا بە دوو شێواز ڕودەدات : یەكەم : شێوازێكی سروشتی و قۆناغ بە قۆناغ ، واتە ئەو پێكهاتە ، كۆمەڵگەیە شێوازو هۆكارەكانی كارو بەرهەمهێنان و گەشەكردن و پێشكەوتنی دەیگوێزنەوە روەو قۆناغێكی بەرزو باڵاو گەشەكردوترو ئەوەش گۆڕانكاریەكی گشتگیرو بە كۆمەڵەو ( تاك ) لە بۆتەی ( گشت ) دا دەتوێتەوە.

دووەم : مێژوش پێماندەڵێت هەندێكجار ئەو گۆڕانكارییەی تاك ، یان سەركردەیەكی سیاسی لە ماوەیەكی كورتدا ئەنجامی داوە كۆمەڵگەیەك بە درێژایی سەدانساڵ پێی نەگەیشتوە ، نمونەی ئەو سەركردانەش زۆرن ( كەمال ئەتاتورك ) توانی لە ماوەیەكی كورتدا مێژوی 500 ساڵی ئیمبراتۆریەتی ئیسلامی هەڵتەكێنێت .بازدانێك ڕوەو دژو پێچەوانەكەی ئەنجامبدات ، ئەویش دامەزراندنی سیستەمی عەلمانی بوو . 

بەڵام ئەو سەركردە( تاك)ە ئەو گۆڕانكارییە چۆن دەخوڵقێنێت ؟ دیارە یان لە ڕێگەی هێزو سەركوتكردن و دیكتاتۆریەوە ، یان لە ڕێگەی كەسێتیەكی كاریزمایی و دانانی یاساگەلێكی هاوتەریب لەگەڵ ڕادەی وەرگرتن و ئیستیعابی ئەو كۆمەڵگەیەوە .

جەنابی كاك دكتۆر : گۆمەڵگەی كوردەواری و یەكێتیش بەشی گۆڕانكاری قۆناغ بە قۆناغ و سروشتی پێوە نەماوە ، ڕەنگە سەردەمی هێزو كاریزمایی و دیكتاتۆری كۆتایی هاتبێت ، كەواتە ( این المفر ) ؟ تۆ دەتوانی چی بكەیت و چی بگۆڕی ؟؟

1ـ بە بۆچونی من ( ڕەنگە هەڵەش بم ) ، مامەی كاریزماو بلیمەت لە دوای ململانێیەكی سەخت لەگەڵ پارتی و بارزانیدا گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە هیچ بابەتێك بە شەڕو توندوتیژی چارەسەر ناكرێت ، هەر بۆیەش ڕێكەوتنی ستراتیژی لەگەڵ پارتیدا واژۆ كرد ، من نامەوێت وردو درشتی پێش ڕێكەوتنەكەو دوای ڕێكەوتنەكە باس بكەم ، كێ‌ سودمەندو كێ‌ زەرەرمەند بوە ، بەڵام كەس ناتوانێت نكوڵی لەو ڕاستیە بكات كە شەڕی كورد كوژە بۆهەتا هەتایە ماڵاوایی كرد ، كەواتە تۆ ئەگەر ئەتەوێت ببی بە سەركردەیەكی سەركەوتوو بێ‌ كێشەی دەستڕۆیشتوو ،خاوەن نفوزو هەیمەنەی سیاسی ، پێویستە پەیوەندیت لەگەڵ پارتی و بارزانیدا ستراتیژی و پتەو بێت .( دوای ئەم نامەیە ، پێچەوانەی ئەم خاڵە كارت كرد ئەنجامەكەشمان بینی ، پارتی دەنگی نەدایتێ‌ بۆ سەرۆكی كۆمار ، بەڵام من وا هەست دەكەم دواین هەوڵت سەركەوتوو بوەو ئەم جارەیان پارتی پشتگیریت لێدەكات ئەگەر باڵانسەكان گۆڕانكارییان بەسەردا نەیەت .)

2ـ مام جەلالیش سەد دەر سەد لێت ڕازی بێت و پشتیوانت بێت و بەڵێنی ئەوەی پێدابیت لە بونی خۆی و لە دوای خۆشیدا تۆ ژمارەیەكی گەورە بیت ، ڕەنگە هەتا خۆی مابێت ئەو پشتیوانیە  كاریگەریەكی باشتری هەبێت و پێگەیەكی پتەوی پۆڵاینت بۆ دروست بكات ، بەڵام ئەگەر بەڵێنەكە بۆ دوای خۆی بێت دڵنیات ئەكەمەوە بە هیچ شێوەیەك جێبەجێ‌ نابێت ، چونكە ئەو كاتە ڕۆژێكی قیامەتەو كەس كەس ناخوێنێتەوە ، كەسیش برا بچوكی ئەویتر قبوڵ ناكات .( پێشبینیەكەی من دەرچوو ، دوای مامەی مەزن تۆ بڵاوت كردەوە كە نامەیەكی مام جەلالت لایە كە وتویەتی دوای خۆم د. بەرهەم یەكێتی بەڕێوە ببات ، بەڵام ئەگەر وا بوایە بۆ لە كۆبونەوەیەكی م.س ، یان سەركردایەتی ئەو نامەیەت نەخستە ڕوو ، گریمان ئەگەر واشبوبێت هەر پێشبینیەكەی من دەرچوو ، كەس دانی پێدا نەنا ).

3ـ خۆ ئەگەر خاڵەكانی ( 1،2 ) بەو شێوەیە نەبوو كە پێشبینی دەكەین ، ئەو كاتە 

دەكەویتە بەردەم دوو ڕێگە چارەو سێیەمیان نیە : 

1ـ ڕاگەیاندنی باڵێك ، ڕەوتێك ، هەر ناوێكی تری لێدەنێی ، لێرەشدا خاڵی یەكەم پشتیوانی تەواوی دەوڵەتێكی زلهێزی دونیا بە تایبەتی ئەمریكات پێویستە ، كە هاوكارییەكی تەواوی مادی و مەعنەویت بكات ، گەر ئەویش نەبوو ، توركیا یان ئێران ، چونكە بەڵگەی ناوێت چەندین حزب ، ڕەوت ، باڵ  ، ئێران كردنی بە هێزێكی كاریگەری گۆڕەپانی سیاسی و سەربازی كوردستان ، ( بزوتنەوە ، كۆمەڵ ، یەكێتی ، پارتی ، و هەتا ڕادەیەكیش گۆڕان ) ، كاریگەری توركیاش كەمتر نیە لە ئێران بەڵكو ئەو ڕۆڵێكی هەرێمی و جیهانی فراوانتری هەیە ، بڕوانە پشتیوانی توركیا لە پارتی ( لە شەڕو ئاشتیدا ).

لە هەموو حاڵەتەكاندا تۆ پێویستیت بە سەرچاوەیەكی گەورەو زەبەلاحی مادی هەیە ، من پێم سەیرە تۆ ئەڵێی ئێمە كادرمان بە پارەو داواكاریەوە ناوێت ! ئازیزم لە ڕۆژگاری ئەمڕۆی سیاسەتدا كەس ناتوانێت نكوڵی لە كاریگەری پارەو بەكارهێنانی پارە بكات ، چونكە سەردەمی دروشمی نەتەوەیی و كاریگەری و وروژاندنی سۆزی نەتەوەیی كاڵبۆتەوە ، ئایا لە مێژوی ئەمریكای دیموكراسیشدا سواڵكەرو هەژارو هەتا چینێكی ناوەندی كۆمەڵگەت دیوە ببێتە سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا ، یاخود سیناتۆرێك ؟ تۆ دیوتە پارتی لە هەڵبژاردن و كڕینی وەلائی ئەو خەڵكەدا چۆن كاریگەری پارەی سەلماندوە ؟

(بەڵام دوای مەئیوس بونت لە داواكارییەكانت لە یەكێتی ، هەڵەیەكی گەورەترت كرد ، دەستت لە پلەكەت هەڵگرت ، خۆت كردەوە بە ئەندامێكی ئاسایی یەكێتی ، لە جیاتی ئەوەی خودی خۆت باڵێك ، ڕەوتێك ، هەچ شتێكی تر دروست بكەی و خۆت سەركردەو ڕابەرو پێشەوای بیت ، چویتە پەنای سێبەری نەك كەسێك ، كەسانێكی ترو وات دەزانی ناوەندی بڕیار تۆ بەڕێوەی دەبەی ؟ من لە بابەتی ( تایبەتمەندی تەكەتولەكانی یەكێتی ) دا بە دورو درێژی باسم لەو ڕاستیە كردوە كە ئەو ناوەندە كێ‌ بەڕێوەی دەبات . كە لەوێش مەئیوس بویت هاوپەیمانیەكت دروست كرد ، بەڵام چۆن هاوپەیمانیەك ، لە دەیان سەركردەی یەكێتی كە وا دانرابوو لەگەڵ تۆدا بن ، تەنها دانەیە نەهاتە پەنات ، بە پێچەوانەوە زۆربەیان زۆر بە ڕاشكاوانەوە لە ڕاگەیاندنەكانەوە گوتیان : ئێمە یەكێتین و كار بۆ سەرخستنی یەكێتی و ڕێبازەكەی مام دەكەین ، دەیان و سەدان دكتۆرو پسپۆڕت كۆكردەوە ، تێكەڵەیەكی ئایدۆلۆژی و سیاسی و سایكۆلۆژی جۆراوجۆر ، لەم پەڕی ڕاستەوە بۆ ئەو پەڕی چەپ ، لێرەشدا   تیۆرییەك چەواشەی كردی ( لە سەردەمی مۆدێرنەدا ئایدۆلۆژیا ئەو كاریگەریەی نیە لە كاری حزبیدا ) ، ئازیزم دكتۆر گیان ، ئەو تیۆرییە لە وڵاتی سویدیشدا سەركەوتوو نەبوو ، سوشیالدیموكرات و سەوزو ...هتد خاوەنی ئایدۆلۆژیان ، نەخوازەڵا لەم كوردستانەی خۆماندا ، گەورەترین هۆكاری هەرەسی هاوپەیمانیەكەی تۆ خاوەنی هیچ ئایدۆلۆژیایەك نەبووی . 

2ـ هاوپەیمانی ، گرێدان ، هەچ ناوێكی تر كە گونجاوە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆندا ، بەڵام نەك توانەوەو چونە پاڵ ، ئەگەر ئەوەش ڕویدا پێویستە ڕۆڵێكی میحوەری و مەركەزیت هەبێت ، تۆ سەرقافڵە بیت و ئەوان بە دوای خۆتدا كێش بكەیت ، ( ئەم خاڵە وەكو دوا ڕێگە چارە بەكار دێت ) .

بۆ ئەم هەنگاوەشتان هەر بە گوێرەی پێشنیارەكەی ساڵانێكی لەمەوبەری منت كردوە ، بەڵام :

 دیساوەوە نە بە هاوپەیمانی دەچوو نە ستراتیژیشی هەبوو ، من لە بابەتی ( هاوپەیمانی یەكگرتن ، یان جوینەوەی دەرەنجام ) ماهیەتی ئەم هاوپەیمانیە نوێیەی جەنابتم ڕونكردۆتەوەو هاویەیمانەكانیشت لە گۆڕان و ئیسلامیەكان زوو نیەتەكەیان زانی و بە ڕەسمی پاشەكشەیان لێكرد ، تۆ پێم بڵێ‌ جیابونەوەو دروستكردنی هاوپەیمانی و بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و كردنەوەی تەلەفزیۆن و  ....هتد پاشان ڕاگەیاندنی بەشدارینەكردن لە پەرلەمانی كوردستان و دەنگۆی داخستنی كەناڵی خەندان ، ئەمانە سیاسەتن یان هەموی قوربانی سەفقەیەكی سیاسی لەگەڵ یەكێتیدا ، كە ئەویش بوون بە سەرۆكی كۆماری عێراقی فیدراڵ بوو . ئەدی  بۆچی چەند ساڵێك بەر لە ئێستە من لە بابەتی ( تایبەتمەندی تەكەتولەكلنی یەكێتی ) دا هەمان ئەنجامی سیاسەتی ئەم سێ‌ ساڵەی تۆم بڵاوكردەوە كە تەنها ئامانج و مەبەست بوون بە سەركۆمارە تۆ لێم زویر بویت و پەیوەندی هاوڕێیەتیمانت كۆتایی پێهێمنا ؟ 

ئازیزم كاكە بەرهەم ، گریمان بووی بە سەرۆكی كۆمار ، ئەی چی بەو هەزاران شوێنكەوتوەی هاوپەیمانی دەڵێی كە بە گەندەڵی و خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات و تەزویری یەكێتی  ....هتد قەناعەتت پێكردبون .

ئەی ئەگەر نەكرای بە سەرەككۆمار ئەو كاتە هەڵوێستت چی دەبێت ؟، خۆ تاقە هێلكەیەكیش لە سەبەتەكەدا نەماوە !!!!